Bir canlı türünün sonsuza dek yeryüzünden silindiğini hayal edin...

O canlıyla birlikte, doğanın döngüsünde tuttuğu yer, etkilediği diğer canlılar ve hatta bize sunduğu ekosistem hizmetleri de yok olur.

İşte bu nedenle nesli tükenmekte olan türleri korumak yalnızca hayvanları kurtarmakla ilgili değil dünyanın dengesini korumakla da ilgili.

21. yüzyılda çevresel sorunların en başında gelen bu konu, artık acil bir önlem çağrısı haline geldi. Peki bu türler neden yok oluyor? Ve biz insanlar bu durumu değiştirebilir miyiz?

Nesli Tükenmekte Olan Tür Nedir?

Nesli tükenmekte olan türler, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan hayvan ve bitkilerdir. Bu tehlike;

• Habitat kaybı

• Kaçak avcılık

• Kirlilik

• İklim değişikliği gibi faktörlerden kaynaklanabilir.

Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN), türlerin yok olma riskine göre sınıflandırıldığı "Kırmızı Liste"yi yayınlamaktadır. Bu listeye göre;

• “En Az Endişe”den

• “Kritik Tehlike Altında”ya kadar uzanan kategoriler yer alır.

• “Yok Olmuş” ise en ağır olanıdır.

Örneğin, Sumatran orangutanı kritik tehlike altındadır; doğada sadece 14.000 civarında birey kalmıştır. Javan gergedanı ise yalnızca 75 bireyle dünyanın en nadir büyük memelileri arasındadır.

Ekosistemlerde Yok Oluşun Etkisi

Her canlı türü doğada bir rol oynar. Bir türün yok olması, domino taşı etkisi yaratarak diğer türleri de tehdit eder.

• Örneğin kurtlar, otobur hayvanların nüfusunu dengeleyerek bitki örtüsünün korunmasına yardımcı olur.

• Bal arıları ve kelebekler gibi tozlayıcılar, gıda üretiminde hayati rol oynar. Bu türlerin yok olması, gıda güvenliğimizi tehdit eder.

Yani bir türü kaybetmek, doğanın tüm dengesini bozabilir.

Türlerin Tehlikeye Girmesinin Başlıca Nedenleri

İnsanoğlunun faaliyetleri birçok türü yok oluşa sürüklüyor. İşte en büyük tehditler:

1. Habitat Tahribatı:

Ormanların kesilmesi, şehirleşme ve tarım alanlarının yayılması doğal yaşam alanlarını yok ediyor. Hayvanlar barınacak, beslenecek ve üreyecek yer bulamıyor.

2. Kaçak Avcılık ve Yasa Dışı Hayvan Ticareti:

Fildişi, kürk veya boynuz gibi ürünlere olan talep; fil, kaplan, gergedan gibi türleri kaçak avcılığın hedefi haline getiriyor.

3. İklim Değişikliği:

Hava sıcaklıklarının artması, yağış düzenlerinin değişmesi ve aşırı doğa olayları birçok türün yaşamını zorlaştırıyor.

4. Kirlilik:

Plastikler, kimyasallar ve diğer atıklar doğaya karışarak canlılara zarar veriyor. Özellikle deniz kaplumbağaları gibi deniz canlıları plastik atıklardan büyük zarar görüyor.

Küresel Koruma Çabaları

Dünyanın dört bir yanında hükümetler, STK’lar ve gönüllüler, türleri korumak için çeşitli stratejiler uyguluyor:

1. Korunan Alanlar:

Milli parklar ve doğal yaşam rezervleri, hayvanların güvenli şekilde yaşayıp üremelerini sağlıyor. Deniz yaşamını korumak için deniz koruma alanları da oluşturuluyor.

2. Esaret Altında Üretim ve Doğaya Geri Salım:

Bazı türler doğada çok az sayıda kaldığı için, hayvanat bahçelerinde ve merkezlerde çoğaltılıp yeniden doğaya salınıyor.

3. Kaçak Avla Mücadele:

Afrika’daki “Akıllı Devriyeler” gibi GPS teknolojili izleme sistemleri, kaçak avcılığı önlemeye yardımcı oluyor. Kolluk kuvvetleri ve ağır cezalar da caydırıcı rol oynuyor.

4. Yerel Halkın Katılımı:

Halkın bilinçlendirilmesi ve koruma çalışmalarına dâhil edilmesi başarıyı artırıyor. Örneğin, bazı ülkelerdeki “Büyük Maymun Koruma Programı” halkı primat yaşam alanlarını korumaya teşvik ediyor.

5. Bilimsel İzleme:

Dronlar, GPS tasmaları ve kameralar kullanılarak türlerin hareketleri ve yaşam alanları takip ediliyor. Bu veriler, etkili koruma stratejileri geliştirmek için kullanılıyor.

Başarı Hikâyeleri

Her şey kötü değil. İşte umut veren birkaç başarı örneği:

1. Kel Kartal’ın Dönüşü:

Bir zamanlar yok olma noktasına gelen ABD'nin ulusal sembolü, yasal koruma ve DDT yasağıyla tekrar çoğaldı.

2. Kara Ayaklı Gelincik:

1981'de yok olduğu sanılıyordu. Ancak bulunan birkaç birey sayesinde üreme programı başlatıldı ve sayı 300'ün üzerine çıktı.

3. Arap Antilobu:

1970’lerde doğada tamamen tükenen bu tür, koruma alanlarında çoğaltılarak Arap Yarımadası’na yeniden kazandırıldı.

Sen de Katkı Sağlayabilirsin

Her şey dev organizasyonlara bağlı değil. Sen de katkıda bulunabilirsin:

• Doğa koruma derneklerine bağış yap

• Doğaya zarar vermeyen, sürdürülebilir ürünler kullan

• Çevrendekileri bilinçlendir, farkındalık yarat

Dr. Jane Goodall'ın dediği gibi:

“Tehlike altındaki türleri korumak, sadece hayvanlar için değil, gezegenin devamı için hayati önemdedir.”

Son Söz

Nesli tükenmekte olan türler sadece doğanın değil, bizim de geleceğimizin anahtarıdır. Her canlı, ekosistemin bir halkasıdır. Birini kaybedersek, zincir zayıflar.

Bugün atacağımız küçük bir adım, yarının dengesini kurtarabilir. Sorumluluk almak ve harekete geçmek için şimdi tam zamanı.