İlk defa bitki bazlı burger denediğimde, etiketi birkaç kez kontrol etmek zorunda kaldım.

Gerçek et gibi cızırdadı, kan gibi sızdı ve açıkçası, et seven arkadaşımı bile kandırdı.

"Daha sağlıklı, değil mi?" diye sordu, bir ısırık daha alırken. Emin değildim ama yine de başımı salladım.

Aradan üç yıl geçti. Bugün Impossible Foods, Beyond Meat ve benzeri markaların ürünleri fast food zincirlerinden donmuş gıda reyonlarına kadar her yerde. Artık sıradan bir seçenek oldular. Fakat bu süreçte yeni bir soru ortaya çıktı: "Gerçekten et tadında mı?" değil, "Bu ürün bana gerçekten iyi geliyor mu?"

Bitki Bazlı Etin İçinde Neler Var?

Öncelikle şunu netleştirelim: Bunlar sadece sebzelerin ezilip şekillendirilmiş hali değil. Çoğu önde gelen bitki bazlı et ürünü, şu bileşenlerden oluşan yüksek teknolojili ürünler:

• İzole soya veya bezelye proteini

• Rafine hindistancevizi ve ayçiçeği yağı

• Methylcellulose (müshil ilaçlarında da kullanılan bağlayıcı madde)

• Doğal aroma vericiler, maya özleri ve diğer lezzet artırıcılar

Bu içeriğin kötü olduğu anlamına gelmez. Gıda bilimi ilerledi ve bu şirketler hayvansal ürün kullanmadan etin dokusunu, tadını ve sulu yapısını taklit edebiliyor. Ancak bu, ürünlerin yüksek oranda işlenmiş olduğu anlamına geliyor; gazlı içecekler ya da paketli atıştırmalıklar gibi. Ve işin püf noktası şu: Bitki bazlı diye bir ürün otomatik olarak sağlıklı olmaz.

Kimsenin Bahsetmediği Beslenme Sorunu

Birçok kişi bitki bazlı eti “daha sağlıklı alternatif” sanıyor. Peki, gerçekte durum nedir?

1. Sodyum Seviyesi: Çoğu bitki bazlı burger porsiyon başına 300–500 mg sodyum içerir. Bu, günlük önerilen alımın %20'sine kadar çıkabilir—üzerine soslar ve ekmek eklenmeden önce.

2. Protein İçeriği: İyi haber, protein miktarı genellikle etle eşdeğer, 18–20 gram civarında. Ancak protein izolattan geliyor, tam besinlerden değil; bu da vücudunuzun emilimini etkileyebilir.

3. Katkı Maddeleri ve Yağlar: Hayvansal zenginliği taklit etmek için rafine yağlar ekleniyor. Bazı ürünlerde doymuş yağ miktarı, yerini aldığı ettekinin seviyesinde bile olabilir.

4. Lif ve Mikro Besinler: Fortifiye edilmediği sürece, bitki bazlı etler genellikle demir (vücudun kolayca emdiği formda), B12 vitamini ve çinko gibi önemli besinlerden yoksundur.

Özetle, sağlık için tercih edecekseniz, sadece üzerinde bitki simgesi olan ambalaja bakmak yetmez.

Peki Ya Gezegen İçin?

Kesinlikle evet. Çevresel açıdan bakıldığında, bitki bazlı et büyük bir kazanım.

2022’de Nature Food’da yayımlanan bir çalışmaya göre, bitki bazlı et üretimi geleneksel hayvancılığa kıyasla

• %90’a varan daha az arazi ve su kullanıyor

• %30-90 arasında daha az sera gazı salımı yapıyor

Bu rakamlar oldukça önemli, özellikle gıda sektörünün küresel emisyonların dörtte birinden fazlasını oluşturduğu düşünüldüğünde.

Karbon ayak izinizi azaltmak veya sürdürülebilir tarımı desteklemek istiyorsanız, bu ürünler güçlü bir araç olabilir. Ancak şunu unutmayın: Baklagiller, tahıllar ve sebzeler gibi tam bitkisel besinler, işlenmiş alternatiflere göre çevre üzerinde çok daha az etkiye sahiptir. Yani bitki bazlı etler doğru yolda bir adım ama varış noktası değil.

Gerçekten Ne Yemeli?

Değerlerinizle sağlık hedefleriniz arasında kalıyorsanız yalnız değilsiniz. İşte daha gerçekçi bir yaklaşım:

1. Bitki bazlı eti geçiş aracı olarak kullanın: Hayvansal ürünleri azaltıyorsanız, sahte et bu geçişi kolaylaştırabilir. Özlemleri tatmin ederken yaşam tarzınızı tamamen değiştirmek zorunda bırakmaz.

2. Günlük alışkanlık haline getirmeyin: Onu bir keyif, ara sıra tüketilen bir lezzet olarak görün. Yanında gerçek sebzeler veya tam tahıllarla destekleyin.

3. Tabağın geri kalanına dikkat edin: Beyaz ekmek arası bitki bazlı burger ve patates kızartması sağlıklı bir öğün yapmaz. Lif, renk ve dokuyu dengeleyin.

4. Pati dışı seçeneklere de açık olun: Mercimek yemeği, tofu soté ya da nohut dürümü gibi alternatiflerle protein, lif ve lezzet sağlayabilirsiniz; yüksek teknolojili işlenmiş ürünlere bağlı kalmak zorunda değilsiniz.

5. Etiketi gerçekten okuyun: İçindekilerin çoğunu tanımıyorsanız dikkatli olun. Daha basit, katkısız ve iyi yağlar (avokado yağı, zeytinyağı gibi) içeren ürünleri tercih edin.

Trendden Kalıcı Alışkanlığa

Hemen her şeyi çözecekmiş gibi görünen bu trendin büyüsüne kapılmak kolay. Sağlığımız, etik değerlerimiz ve çevremiz için çözüm sunuyor gibi. Ancak gerçek çoğunlukla ortada bir yerde.

Bitki bazlı et mucize bir ürün değil. Ağır et tüketen biriyseniz, zaman ve yerde fayda sağlayan, bilim destekli zeki bir alternatif. Ama ana besin kaynağı olarak ona güvenmek veya otomatik sağlıklı olduğunu düşünmek yanlış olur. Çünkü burada paketleme, içeriğin önüne geçiyor.

Dondurucunuzda sahte etleri sağlıklı seçim sanarak depoluyorsanız, bir adım geri çekilin ve farklı bir soru sorun: “Bu ürün bitki bazlı mı?” yerine, “Bu ürün gerçekten bedenime ve dünyaya istediğim faydayı sağlıyor mu?”

Bir dahaki market alışverişinizde, etiketi bir kez daha dikkatlice inceleyin. En etkili değişiklikler taklitte değil, uzun zamandır göz ardı ettiğimiz gerçek ve tam besinleri öğrenmekte yatar.