Son yıllarda “buzullar eriyor” cümlesini sıkça duyuyoruz. Ama buzulların gerçekte ne kadar hızlı yok olduğunu biliyor musunuz?

Bilim insanları bu konuda yıllardır uyarıyor, ancak son araştırmalar, durumun tahmin edilenden çok daha kötü olduğunu ortaya koyuyor.

İklim krizinin bu sessiz ama devasa etkisini birlikte inceleyelim. Neden bu kadar hızlı eriyorlar, bu ne anlama geliyor ve bu gidişatı yavaşlatmak mümkün mü?

Buzullarda Neler Oluyor?

Buzullar, yani yavaş hareket eden dev buz nehirleri, dünyadaki tatlı suyun %69’unu depolar. Yüzyıllar boyunca doğal iklim döngüleriyle büyüyüp küçüldüler. Ancak artık insan kaynaklı iklim değişikliği bu süreci hızlandırdı.

2023 yılında Nature dergisinde yayımlanan bir çalışmaya göre, dünya genelindeki buzullar yılda yaklaşık 58 milyar ton buz kaybediyor. Bu oran, bilim insanlarının 20 yıl önce tahmin ettiğinin neredeyse iki katı.

Erime Neden Bu Kadar Hızlandı?

1. Küresel Sıcaklıkların Artması

Buzulların erimesindeki en büyük etken küresel ısınma. Karbondioksit (CO₂) ve metan gibi sera gazları atmosferde ısıyı hapsediyor ve dünya genelinde sıcaklıkların artmasına neden oluyor. Özellikle Kuzey Kutbu, dünya ortalamasından 4 kat daha hızlı ısınıyor. Bu durum, yüzeydeki buzun yanında daha derin katmanların da zayıflamasına yol açıyor. Sonuç: buzullar içten içe eriyor.

2. Okyanuslar da Isınıyor

Sadece hava değil, denizler de ısınıyor. Birçok buzul denize kadar uzanıyor ve okyanusların alt akıntıları, buzulların alt kısmını eriterek onları daha da kırılgan hale getiriyor.

Bu durum, özellikle Batı Antarktika’da bulunan ve “Kıyamet Buzulu” olarak adlandırılan Thwaites Buzulu için geçerli. Bu buzul, sıcak suyun alt tabakalardan saldırısıyla hızla geri çekiliyor.

3. Kurum ve Tozun Yüzeyi Karartması

Taze kar ve buz, güneş ışığının %90’ını yansıtır ve bu sayede yüzey serin kalır. Ancak orman yangınlarından, araçlardan ve sanayi tesislerinden gelen kurum ve toz, buzulların üzerine düşerek yüzeyin kararmasına neden olur. Kararan yüzey daha fazla ısıyı emer ve bu da erime sürecini hızlandırır. Bu olaya bilim insanları albedo azalması adını verir.

4. Kısır Döngüye Giren Erişim Süreci

Buzul erimesiyle ortaya çıkan daha koyu zemin ya da su yüzeyi, güneş ışığını daha fazla emer. Bu da daha fazla ısınma ve daha fazla erime anlamına gelir.

Bu pozitif geri besleme döngüsü, bazı buzulların artık kurtarılamaz bir noktaya geldiğini düşündürüyor. Yani, sera gazı salımı azalsa bile bazı kayıplar artık "kilitlenmiş" olabilir.

Göz Ardı Edilemeyecek Sonuçlar

1. Deniz Seviyesinin Yükselmesi

Eriyen buzullar, Grönland ve Antarktika’daki buz tabakalarından sonra deniz seviyesinin yükselmesine en büyük katkıyı sağlıyor. IPCC (Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli), sadece buzulların erimesinin 2100 yılına kadar deniz seviyesini 25 cm yükseltebileceğini öngörüyor.

Bu da kıyı şehirlerinde daha sık ve yıkıcı sel felaketleri anlamına geliyor.

2. Tatlı Su Kıtlığı

Dünyada yaklaşık 1,9 milyar insan, buzulların erimesiyle oluşan tatlı suya bağımlı. Bu su, özellikle kurak mevsimlerde hayati önem taşır. Himalayalar, And Dağları ve Alpler gibi bölgelerdeki topluluklar için bu buzullar birer doğal su deposudur. Eğer buzullar yok olursa, bu bölgelerde ciddi su krizleri yaşanabilir.

3. Ekosistem Bozulmaları

Buzul kaynaklı soğuk su akıntıları, somon balıkları gibi türlerin yaşam alanıdır. Ayrıca Alpler gibi yüksek rakımlarda yetişen nadir bitkiler de bu iklime bağımlıdır. Su akışının değişmesi, bu türlerin yok olmasına ve tüm ekosistemlerin çökmesine yol açabilir.

Bu Süreci Yavaşlatmak Mümkün mü?

Bilim dünyası net bir mesaj veriyor: Sera gazı salımını hızlıca azaltmamız gerekiyor.

Bunun için:

• Fosil yakıtlardan çıkıp yenilenebilir enerjiye geçilmeli

• Enerji verimliliği artırılmalı

• Ormanlar korunmalı ve artırılmalı

Yerel düzeyde ise:

• Kurum ve karbon salımı azaltılabilir

• Buzul çevresindeki bitki örtüsü restore edilebilir

• Su kaynakları daha sürdürülebilir şekilde yönetilebilir

Ancak uzmanlar uyarıyor: Bazı buzullar zaten geri dönüşü olmayan bir noktada. Yine de erime hızını yavaşlatmak, uyum sürecine zaman kazandırır, ekosistemleri korur ve deniz seviyesinin daha fazla yükselmesini önler.

Son Söz

Buzullar, dünyamızın sessiz uyarı sistemidir. Tıpkı madenlerdeki kanaryalar gibi, onlar da gezegenin ne kadar hızlı ısındığını bize gösterir. Beklenenden hızlı erime, sadece bilim insanlarına değil, hepimize verilmiş bir uyarıdır. Bu süreci tamamen tersine çevirmek belki mümkün değil. Ama bugün alacağımız önlemler, en kötü senaryoların önüne geçebilir.

Unutmayalım: Evimizi nasıl ısıttığımız, neyle seyahat ettiğimiz ya da hangi enerji kaynaklarını tercih ettiğimiz; çocuklarımızın buzullarla mı yoksa çıplak kayalarla mı büyüyeceğini belirleyecek.

Ve bu, uğruna mücadele etmeye değer bir mirastır.